بیوگرافی هوشنگ ظریف

زندگینامه هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف موسیقی‌ دان و نوازنده تار متولد ۱۶ آذر سال ۱۳۱۷ در تهران در ۱۷ اسفند سال ۱۳۹۸ در تهران درگذشت

زندگی هنری هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف در ۱۶ آذر سال ۱۳۱۷ در تهران زاده شد. او پس از پایان دورهٔ ابتدایی در هنرستان موسیقی ملی، با مدیرت روح‌الله خالقی، نام‌نویسی کرد و از آموزش‌های هنرمندانی نظیر: موسی معروفی، علی‌اکبر شهنازی، روح‌الله خالقی، جواد معروفی و حسین تهرانی بهره‌مند شد. پس از پایان تحصیل در سال ۱۳۳۷ به عنوان هنرآموز سرود و موسیقی، به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد. پس از آن به تدریس در سازمان پیشاهنگی ایران پرداخت و همکاری خود را نیز به عنوان هنرآموز موسیقی نابینایان، با سازمان خدمات اجتماعی کشور، آغاز نمود. او به عنوان نوازنده و تکنواز در گروه‌ها و ارکسترهای گوناگونی مانند: ارکستر موسیقی ملی، ارکستر صبا و… به اجرای موسیقی پرداخت. هوشنگ ظریف به دعوت حسین دهلوی، از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۹ به مدت ۱۷ سال به تدریس تار در هنرستان موسیقی پرداخت.

هوشنگ ظریف سال‌ها به عنوان تکنواز تار، در ارکسترهای سازمان ملی، وابسته به وزارت فرهنگ و هنر، در سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران به اجرای موسیقی مشغول بود. او اجراهای بسیاری با گروه پایور، به سرپرستی فرامرز پایور و با خوانندگان سرشناسی نظیر محمدرضا شجریان داشت و به همراه این گروه، کنسرت‌های بسیاری در کشورهای اروپایی و آسیایی به اجرا گذاشت.

هوشنگ ظریف همراه با ارکسترهای موسیقی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر، برای ۲۰ سال، برنامه‌های موسیقی ایرانی در حافظیه شیراز و سایر شهرهای ایران و کشورهایی نظیر: آمریکا، شوروی، کانادا، ژاپن، فرانسه، انگلیس، آلمان غربی، ایتالیا، مصر، تونس، مراکش، الجزایر، هند، پاکستان، ترکیه و همهٔ کشورهای اروپای شرقی برگزار کرد.

هوشنگ ظریف همچنین در سال ۱۹۷۳ با هدف اجرای برنامه‌های آموزشی موسیقی سنتی ایرانی، در بخش موسیقی شماری از دانشگاه‌های آمریکا، به سراسر این کشور سفر کرد. او در سال ۱۹۷۵ در جشنواره موسیقی «شانکار لعل» هند شرکت کرد و در بیست و یکمین جشنواره جهانی موسیقی که در همان سال، در فرانسه بر پا شده بود حضور یافت.

هوشنگ ظریف با اجرای کنسرت‌های موسیقی ایرانی در وین پایتخت اتریش، موجب شناساندن بیش از پیش موسیقی ایرانی به این مرکز موسیقی اروپا شد. وی در سال ۱۹۸۵ با هدف گسترش موسیقی سنتی ایران، در جشنواره اینسبورگ شرکت کرد.

هوشنگ ظریف علاوه بر نواختن ساز تار، با نواختن سه‌تار و تنبک نیز آشنایی کامل داشتو او همچنین در تدوین روش نوازندگی تنبک با حسین تهرانی همکاری نمود که حاصل آن در کتابی تحت عنوان «آموزش تنبک» به چاپ رسید. از دیگر فعالیت‌های او، تصحیح ردیف‌های آوازی محمود کریمی، آوازخوان سرشناس ایرانی بود که با عنوان کتاب «ردیف آوازی موسیقی سنتی ایران» منتشر شده‌است. او دارای مدرک درجه یک هنری بود و شش سال پیاپی، عضو هیئت مدیره خانه موسیقی ایران و چهار دوره، رئیس هیئت مدیره کانون نوازندگان سازهای ایرانی در خانه موسیقی بود.

شیوه نوازندگی هوشنگ ظریف

او به نسلی از نوازنده‌های معاصر تار تعلق دارد که هرکدامشان از سبک منحصربه‌فردی در نوازندگی تار برخوردار بودند. نوازندگانی چون جلیل شهناز، محمدرضا لطفی و مرتضی نی‌داوود.

موسیقی‌ شناسان دو سبک اصلی معاصر در نواختن ساز تار برشمرده‌اند:

فاخر نوازی: که بیشتر شیوه‌ای قاجاری است و شامل ریزهای پرشمار و پرسرعت، تکنیک بالا و انگشت گذاری‌های دقیق و پیچیده است نوازنده باید سال‌ها برای دست‌یابی به چنین شیوه‌ای تمرین کند. مضراب‌های پرشمار و پرقدرت از دیگرم مشخصات این شیوه است.

شیرین نوازی یا مرصع نوازی: هوشنگ ظریف به این سبک نوازندگی تعلق دارد. در این شیوه مضراب‌ها شمرده‌تر، ریتم‌ها سنگین‌تر و استفاده از تکنیک‌هایی مانند پاساژ، نواختن در قسمت بم‌تر پوست ساز وگلیساندوها و کنده‌کاری‌های شفاف و دقیق و بداهه‌نوازی‌های اصولی برگرفته‌شده از ردیف است. در چهارمضراب‌ها جملات کوتاه و به‌صورت سؤال و جواب در قسمت‌های بم و زیر نواخته می‌شوند.

استاد عبدالحسین شهنازی برادر کوچک استاد علی‌اکبر خان شهنازی را بنیان‌گذار این شیوه می‌دانند. گفته می‌شود شیوه‌ ایشان تحت تأثیر بربط‌نوازی‌های عربی و ترکی است.

دو شاگرد مشهور ایشان استادان جلیل شهناز و فرهنگ شریف این شیوه را به کمال رساندند. این شیوه در دوران پخش برنامه گل‌ها در رادیو مورد اقبال بسیار زیادی قرار گرفت. در شیوه هوشنگ ظریف ازآنجاکه او شاگرد ارشد استاد شهنازی و استاد وزیری بوده است وهم سال‌ها استاد هنرستان موسیقی بوده در نوازندگی او، هم صلابت مضراب‌های استاد شهنازی دیده می‌شود هم شیوایی و رسایی مضراب‌های استاد شهناز وهم پیچیدگی سبک استاد وزیری.

شاگردان هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف از سال ۱۳۴۲ به مدت حدوداً ۱۷ سال به تدریس ساز تار در هنرستان موسیقی پرداخت و در سال‌های تدریس خود چه در هنرستان موسیقی و چه دوره‌های آزاد شاگردان زیادی تربیت کرد که بعضی از آن‌ها بهترین نوازندگان و موزیسین‌های معاصر هستند، ازجمله حسین علیزاده، داریوش طلایی، ارشد طهماسبی، حمید متبسم و محمد شجاعی، کیوان ساکت و مجید درخشانی.

این استاد برجسته توانست برای اولین بار، تار را به شکل علمی و با شیوه‌ای مستقل به هنرجویانش آموزش دهد، او علاوه بر تدریس علمی و با متد موسیقی به شاگردانش، به آن‌ها آگاهی می‌داد و همین باعث شده که تمامی شاگردانش خودشان از بهترین نوازندگان تار در ایران شوند. البته بیشتر آن‌ها در ادامه به دنبال علایق و سبک شخصی خود در نوازندگی رفتند؛ اما ازآنجاکه پایه‌ی فعالیت‌هایشان درست بود، راهی که رفتند منتهی به نتیجه‌ای درخشان شد.

«فرهاد فخرالدینی» که سال‌ها در هنرستان موسیقی همکار هوشنگ ظریف بوده دراین‌باره می‌گوید: «راهی که هرکدام از شاگردان ایشان رفتند، بر اساس ایده‌هایشان در زمینه‌ی موسیقی بود. آن‌ها هرکدام راه خودشان را در موسیقی پیش گرفتند و این دقیقاً به شرایط زندگی و نگاهشان بازمی‌گشت. اینکه بعد از استاد ظریف با چه کسان دیگری نشست‌وبرخاست کردند و چه دیدگاه و ایدئولوژی یافتند و این دقیقاً همان نکته‌ی مثبت استاد ظریف است که هیچ‌کدام از شاگردانش را با تعصبات خودش تربیت نکرد. در این میان تعدادی از شاگردانش به ردیف وفادار ماندند و دیگرانی فکر کردند در عین وفاداری به ردیف، نگاه‌های نویی نیز در موسیقی به وجود آورند. به‌هرحال همه به زندگی به یک‌شکل نگاه نمی‌کنند و موسیقی نیز از این قاعده مستنثی نیست.»

فعالیت‌ های هنری و حرفه‌ ای هوشنگ ظریف

سال‌ها نوازندگی تار در ارکسترهای متعدد سازمان ملی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر در اجرای برنامه‌های موسیقی ارکسترهای مزبور در سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران.
اجراهای متعددی به همراه گروه فرامرز پایور در کشورهای متعدد اروپایی و آسیایی
اجرای برنامه‌های موسیقی اصیل و سنتی ایران در شهرهای مختلف ایران و کشورهای دنیا ازجمله آمریکا، شوروی، کانادا، ژاپن، فرانسه، انگلیس، آلمان غربی، ایتالیا، مصر، تونس، مراکش، الجزایر، هندوستان، پاکستان، ترکیه و تمام کشورهای اروپای شرقی همراه با ارکسترهای موسیقی سنتی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر سابق
سفر به آمریکا در سال ۱۹۷۳ به‌منظور اجرای برنامه‌های آموزشی موسیقی سنتی و ملی ایران در بخش موسیقی تعدادی از دانشگاه‌های آمریکا.
شرکت در فستیوال موسیقی «شانکار لعل» که در سال ۱۹۷۵ در هندوستان.
شرکت و در بیست و یکمین فستیوال جهانی موسیقی که در سال 1975 در فرانسه.
شرکت فعال در اجرای کنسرت‌های متعدد موسیقی ایرانی در وین پایتخت اتریش که موجب شناسایی هرچه بیشتر موسیقی سنتی ایران به این مرکز موسیقی و فرهنگی اروپا گردید،
شرکت در فستیوال اینسبورگ در سال ۱۹۸۵.
هوشنگ ظریف علاوه بر سمت استادی تار با نواختن سه‌تار و تنبک نیز آشنایی کامل داشت.
همکاری با حسین تهرانی در جهت تدوین متد نوازندگی تنبک حاصل آن کتابی تحت عنوان آموزش تنبک بود.
همکاری در تصحیح ردیف‌های آوازی با محمود کریمی استاد آواز ایران که تحت عنوان کتاب ردیف آوازی موسیقی سنتی ایران به بازار عرضه شد.
او عضویت در هیئت‌ مدیره خانه موسیقی در شش سال متوالی و چهار دوره ریاست هیئت‌مدیره کانون نوازندگان سازهای ایرانی.

آثار علمی و پژوهشی هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف علاوه بر انتشار آثار موسیقایی متعدد چند کتاب آموزشی و پژوهشی مربوط به موسیقی نیز از خود به یادگار گذاشته است:
از دیگر آثار او می‌توان به کتاب‌ها و مجموعه‌های صوتی زیر اشاره کرد:

نت نگاری و ویرایش چهار کتاب درباره استاد لطف‌الله مجد، جلیل شهناز و فرهنگ شریف و ابراهیم سرخوش
مجموعه‌های صوتی تک‌نوازی‌ها ازجمله دشتی و اصفهان، هم‌نوازی با استاد فرامرز پایور در آثار متعدد او، اجرای گوشه‌هایی از ردیف موسی خان معروفی به کوشش کامبیز روشن‌روان
کتاب دستور مقدماتی تار، کتاب اول و دوم هنرستان
تألیف کتاب مجموعه قطعات هوشنگ ظریف

زندگی خانوادگی هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف در هنرستان موسیقی با پروین صالح که خود از شاگردان هنرستان بود آشنا شد و در سال 1338 با او ازدواج کرد. این زوج هنری آموزشگاهی را با مدیریت پروین صالح به نام آموزشگاه ظریف راه‌اندازی کردند که هنوز هم در حال فعالیت است.

درگذشت هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف در ۱۷ اسفند ۱۳۹۸ در سن ۸۱ سالگی به علت ایست قلبی درگذشت. مراسم خاکسپاری او، روز ۱۹ اسفند ۱۳۹۸ به صورت خصوصی، به علت دنیاگیری کروناویروس در ایران، در قطعه هنرمندان بهشت زهرا با حضور خانوادهٔ وی و برخی از اهالی موسیقی برگزار شد. او در کنار آرامگاه حسین دهلوی به خاک سپرده شد.